Gần đây, bài viết về Kinh Dịch trên The Path đã nhận được nhiều ý kiến phản hồi, trong đó có những quan điểm phản đối vì cho rằng việc nói về Kinh Dịch là “bám vào văn hóa cũ của Tàu.” Đây là một hiểu lầm cần được làm rõ. Chúng ta cần nhìn nhận Kinh Dịch một cách khách quan, không bó buộc nó trong khuôn khổ của bất kỳ nền văn hóa hay dân tộc nào.
Kinh Dịch Là Trí Tuệ Thiên Tạo, Không Thuộc Riêng Một Dân Tộc
Trước tiên, cần khẳng định rằng Kinh Dịch không phải là sản phẩm độc quyền của văn hóa Trung Hoa. Nó là một hệ thống tri thức phản ánh các quy luật vận hành của vũ trụ, mang tính phổ quát và vượt thời gian. Những quy luật này tồn tại độc lập với bất kỳ nền văn hóa hay ý thức hệ nào.
Người Trung Hoa xưa đã có công giải mã một phần Kinh Dịch và áp dụng vào thực tế, giúp nền văn minh của họ phát triển rực rỡ trong một thời kỳ dài. Tuy nhiên, việc đó không đồng nghĩa rằng Kinh Dịch là văn hóa của Trung Quốc. Tương tự như toán học hay vật lý học không thuộc về riêng bất kỳ quốc gia nào, Kinh Dịch là trí tuệ thiên tạo, là quy luật của vũ trụ mà bất kỳ ai hiểu và vận dụng đều có thể phát triển từ đó.
Sai Lầm Trong Việc Độc Quyền Hóa Kinh Dịch
Một trong những nguyên nhân khiến Kinh Dịch bị hiểu lầm là do cách nó bị diễn giải trong lịch sử. Sau thời kỳ Tần Thủy Hoàng, Kinh Dịch dần bị bóp méo, trở thành một công cụ nhân sinh quan phục vụ cho các chế độ độc tôn. Các nhà cầm quyền đã gán cho Kinh Dịch những ý nghĩa hạn hẹp để củng cố quyền lực, thay vì giải mã sâu hơn các quy luật phổ quát của nó.
Họ làm vậy nhằm nhào nặn ra một tầng lớp trí thức theo khuôn mẫu, chỉ phục vụ mục đích tô điểm cho chính quyền, thay vì thực hiện sứ mệnh khai mở quy luật và truyền bá tri thức. Sự kiểm soát này đã bóp nghẹt vai trò thực sự của trí thức – những người đáng lẽ phải tiên phong trong việc khám phá và phổ biến các quy luật phổ quát để dẫn dắt xã hội phát triển. Chính vì thế, Kinh Dịch, từ một hệ thống tri thức vĩ đại phản ánh quy luật vũ trụ, đã bị biến thành một công cụ phục vụ cho chế độ độc tôn, đánh mất giá trị khai sáng và tính phổ quát vốn có của nó, và được biết đến phổ biến như một công cụ bói toán.
Chính sự “nhân sinh hóa” này đã khiến Kinh Dịch bị ràng buộc với văn hóa Trung Hoa, làm lu mờ bản chất nguyên thủy của nó. Đây là sai lầm cần được sửa chữa.
Quan Điểm Cần Thay Đổi: Không Sợ “Bám Vào Văn Hóa Tàu”
Phản đối Kinh Dịch vì cho rằng nó thuộc về văn hóa Trung Hoa là một cách nhìn hạn hẹp, tương tự như việc từ chối sử dụng chữ Hán vì sợ “bám vào văn hóa Tàu.” Thực tế, Kinh Dịch, cũng như chữ Hán hay các tri thức khác từ nền văn minh phương Đông, đều là tài sản chung của nhân loại. Điều quan trọng là chúng ta hiểu và vận dụng chúng theo cách phù hợp với bối cảnh và mục tiêu phát triển của mình.
Người Việt Và Sứ Mệnh Khai Sáng Kinh Dịch
Người Việt Nam, với đặc tính giao thoa Đông – Tây, có lợi thế đặc biệt để khai sáng Kinh Dịch trong thời đại mới. Chúng ta không chỉ tiếp thu những giá trị của Kinh Dịch mà còn có thể giải mã sâu hơn các quy luật tiềm ẩn, đưa chúng vào thực tiễn để xây dựng một xã hội hài hòa và bền vững. Đây không phải là “bám vào văn hóa cũ của Tàu,” mà là hành trình khai mở trí tuệ và phát triển theo con đường riêng của dân tộc.
Kinh Dịch Trong Thời Đại Mới
Kinh Dịch không phải là di sản của một dân tộc, mà là tài sản của toàn nhân loại. Điều chúng ta cần làm là:
- Giải mã các quy luật phổ quát của Kinh Dịch: Không dừng lại ở cách diễn giải nhân sinh quan hạn hẹp. Và dùng AI để hệ thống hóa và nâng sức mạnh cho DI.
- Áp dụng vào thực tiễn: Từ quản trị, kinh tế đến giáo dục, giúp tạo nên một xã hội công bằng, ổn định và phát triển.
- Định vị Kinh Dịch trong bối cảnh hiện đại: Không gắn nó với các ý thức hệ hay văn hóa cũ, mà nhìn nhận nó như một trí tuệ vượt thời đại, mang giá trị toàn cầu.
Kết Lại: Thoát Khỏi Hiểu Lầm Và Phát Triển Từ Trí Tuệ
Những ý kiến phản đối là điều cần thiết để chúng ta có cơ hội làm sáng tỏ bản chất của Kinh Dịch. Thay vì nhìn nhận nó như một phần của “văn hóa Tàu,” hãy coi Kinh Dịch là một kho tàng tri thức mà chúng ta có quyền khai thác và phát triển.
Người Việt Nam có khả năng và trách nhiệm viết tiếp câu chuyện về Kinh Dịch, không phải bằng cách sao chép hay lặp lại quá khứ, mà bằng cách mang lại ánh sáng mới cho thời đại.
(Copy từ FB Trần Huỳnh Duy Thức)
